Rác thải ven biển tại hòn/đảo Củ Tron xả An Sơn, huyện Kiên Hải (ảnh chụp 08-3-2019)
Vùng biển Kiên Giang là ngư trường trọng điểm của cả nước với nguồn thủy sản đa dạng, phong phú và nhiều hệ sinh thái rừng ngập mặn, rạn san hô, thảm cỏ biển...với các ngành kinh tế biển quan trọng của tỉnh là dịch vụ, du lịch và giao thông thủy; hệ thống cảng ven biển phục vụ cho việc neo đậu tàu thuyền, du lịch...với sự phát triển nhanh của các hoạt động kinh tế, xã hội trên địa bàn tỉnh, đặc biệt là của những ngành kinh tế biển liên quan đến tài nguyên môi trường biển đã và đang tạo ra nhiều áp lực lên vùng biển, đảo và ven biển của tỉnh, đặc biệt là tình trạng khai thác, sử dụng quá mức, gây ô nhiễm cho môi trường biển tại các đảo trên địa bàn tỉnh.
Vừa qua, Sở Tài nguyên và Môi trường có Báo cáo số 134/BC-STNMT ngày 15-5-2019 về thực trạng phát sinh, quản lý, xử lý chất thải rắn tại các xã đảo trên địa bàn tỉnh cho Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam. Kết quả khảo sát thực tế tình hình tại một số nơi trên địa bàn tại các xã đảo của tỉnh cho thấy: nhìn chung hệ thống cơ sở hạ tầng kỹ thuật bảo vệ môi trường chưa ngang tầm với nhịp độ phát triển kinh tế - xã hội, đặc biệt là hệ thống thoát nước và xử lý nước thải đô thị, hệ thống xử lý nước thải sản xuất, hệ thống thu gom và xử lý chất thải; một số tổ chức, doanh nghiệp chưa được đầu tư hệ thống thu gom và xử lý rác thải tại các xã thuộc huyện đảo Kiên Hải và Phú Quốc; tình hình ô nhiễm, suy thoái môi trường biển, hải đảo do các nguồn phát sinh chất thải trên biển chủ yếu là nước thải, rác thải phát sinh từ nuôi trồng thủy sản, các cơ sở sản xuất chế biến thủy hải sản và cư dân sinh sống ven biển, các loại chất thải trực tiếp xuống kênh rạch, cửa sông trực tiếp đổ ra biển, từ các phương tiện vận tải và khai thác thủy hải sản gây ô nhiễm, suy thoái môi trường nước mặt và chất lượng nước vùng ven biển; sự gia tăng ô nhiễm nguồn nước mặt do ảnh hưởng của nước thải trong quá trình phát triển công nghiệp.
Theo đó, về tình hình phát sinh, quản lý, xử lý chất thải rắn trên địa bàn 10 xã, thị trấn thuộc huyện đảo Phú Quốc và Kiên Hải cần được quan tâm nhiều hơn. Đối với chất thải nguy hại y tế phát sinh khoảng 0,036 tấn/ngày, riêng huyện Kiên Hải có khoảng 0,0018 tấn/ngày, có các thành phần như: máu, dịch cơ thể, vật sắc nhọn, dược phẩm, hoá chất, chất phóng xạ,…gây độc hại cao, được thu gom, xử lý tại lò đốt rác y tế của bệnh viện 02 huyện và Vườn thú Safari Phú Quốc; chất thải nguy hại khác như: bao bì thuốc bảo vệ thực vật, ăcquy, pin, mực in, dầu nhớt thải, bóng đèn huỳnh quang, linh kiện điện tử,…phát sinh chưa thể thống kê số lượng cụ thể và ước tính khoảng 3 tấn/ngày; huyện Kiên Hải ít hơn, khoảng 0,0132 tấn/ngày; chất thải nguy hại, chất thải công nghiệp phát sinh từ sinh hoạt của dân, hoạt động của các cơ quan nhà nước và các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ... chưa có biện pháp thu gom xử lý riêng; tỷ lệ thực hiện thu gom, xử lý theo quy định rất thấp; chất thải rắn sinh hoạt đã và đang trở thành vấn đề lớn diễn biến phức tạp, do phát triển du lịch tăng nhanh; lượng chất thải phát sinh ngày càng nhiều, đa dạng về thành phần và tính chất; chất thải rắn từ nguồn sinh hoạt có đặc trưng là thành phần hữu cơ, dễ phân hủy, chiếm tỷ lệ cao, dao động từ 65% đến 70% trong tổng lượng rác thải.
Huyện Phú Quốc có 09/10 đơn vị thu gom rác thải, riêng xã Bãi Thơm vẫn chưa có đội thu gom rác; toàn huyện có 04 bãi rác lộ thiên, không có hệ thống thu gom, xử lý nước rỉ rác theo quy trình, ảnh hưởng nguồn nước ngầm và nước mặt, mùi hôi thối, gây ô nhiễm không khí, phát sinh ruồi, muỗi lây truyền dịch, bệnh; huyện Kiên Hải có 03/04 xã được thu gom rác; xã Nam Du chưa có đơn vị thu gom rác; số lượng chất thải rắn sinh hoạt nông thôn thu gom 9,9 tấn/ngày, tỷ lệ 78%, rác thu gom được chuyển về các bãi rác tạm, chưa đảm bảo theo quy định vệ sinh môi trường.
Tình nguyện viên của Công ty Goldenbeach tổ chức vệ sinh, thu gom rác theo Chương trình "Một ngày làm sạch biển" tại xã An Sơn, huyện Kiên Hải vào ngày 21-5-2019
Theo báo cáo của WWF năm 2018 về hoạt động khảo sát chất thải rắn tập trung vào việc giảm thiểu rác nhựa tại Phú Quốc tổng lượng chất thải rắn sinh hoạt phát sinh tại Phú Quốc là 155 tấn/ngày.đêm và mỗi ngày thu gom được 91 tấn rác; như vậy còn 64 tấn/ngày chưa thu gom; lượng rác này còn lại trong các khu dân cư, đổ trực tiến xuống sông, biển; trên địa bàn huyện Phú Quốc có Nhà máy điện rác của Công ty Cổ phần Năng lượng Tái tạo Toàn Cầu, nhưng việc xử lý không đạt công suất thiết kế, với tốc độ phát triển kinh tế, xã hội như hiện nay, theo dự báo riêng trên địa bàn huyện Phú Quốc đến năm 2030 chất thải rắn sinh hoạt sẽ phát sinh ngày càng tăng, lần lượt qua từng giai đoạn năm 2020 là 392 tấn/ngày, năm 2025 là 517 tấn/ngày và đến năm 2030 là 718 tấn/ngày.
Tại các xác xã đảo Sơn Hải và Hòn Nghệ (huyện Kiên Lương) và xã Tiên Hải (thành phố Hà Tiên) tình hình rác thải sinh hoạt phát sinh trong thời gian qua phần lớn người dân thải xuống biển, làm ảnh hưởng cảnh quang thiên nhiên và tác động xấu phần nào đến môi trường biển, phần còn lại được người dân tự thu gom và đốt; đến nay xã đảo Tiên Hải đã đầu tư xây dựng lò đốt rác; xã Sơn Hải và Hòn Nghệ đã được phê duyệt quy hoạch và đang tiến hành đầu tư xây dựng; vấn đề thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt của các xã này đã cơ bản được giải quyết.
Trước tình hình phát triển du lịch trên các đảo ngày càng tăng, lượng khách ngày càng nhiều, lượng rác thải, nước thải cũng tăng theo; ý thức chấp hành pháp luật về bảo vệ môi trường của một số tổ chức, hộ gia đình, cá nhân và doanh nghiệp chưa cao. Sở Tài nguyên và Môi trường đề xuất với Bộ TN&MT, UBND tinh chỉ đạo thực hiện một số giải pháp cụ thể như sau:
- Một là, Tiếp tục đầu tư, phân bổ kinh phí mở rộng các tuyến thu gom rác, đóng cửa, xử lý triệt để các bãi rác tạm gây ô nhiễm môi trường và đầu tư các trạm trung chuyển rác; xây dựng nhà máy xử lý chất thải rắn trên địa bàn huyện đảo Phú Quốc và Kiên Hải; hướng dẫn, triển khai các giải pháp, các mô hình thu gom, xử lý rác thải phù hợp với các xã đảo trên địa bàn tỉnh.
- Hai là, Có giải pháp đối với một số xã đảo xa đất liền như: Hòn Thơm, Thổ Chu...huyện Phú Quốc và Kiên Hải chưa có bãi chôn lấp chất thải rắn hợp vệ sinh, nên ưu tiên đầu tư thí điểm lò đốt rác thải thủ công để đốt rác thải sinh hoạt; đối với vùng nông thôn tăng cường tuyên truyền vận động, hướng dẫn người dân tự phân loại, thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt quy mô hộ gia đình.
- Ba là, Tăng cường tổ chức thực hiện Luật Bảo vệ môi trường năm 2014, Luật tài nguyên, môi trường biển và hải đảo năm 2015 và các văn bản hướng dẫn thực hiện luật; đổi mới công tác tập huấn, tuyên truyền, giáo dục, nâng cao nhận thức, hình thành ý thức tự giác bảo vệ môi trường, bảo vệ tài nguyên biển, đảo, bảo tồn đa dạng sinh học cho các cơ quan, đoàn thể, các tổ chức chính trị - xã hội và mọi tầng lớp nhân dân trên địa bàn các xã đảo.
- Bốn là, Có cơ chế chính sách vận động, khuyến khích phương thức xã hội hóa, kêu gọi từ các nguồn vốn tổ chức phi Chính phủ đầu tư cho bảo vệ môi trường; tuyên truyền vận động phát huy các mô hình tình nguyện của các tổ chức, doanh nghiệp, công ty du lịch tham gia vào các phong trào, chiến dịch thu gom, xử lý rác, làm sạch biển trên các xã đảo.
- Năm là, Đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra bảo vệ môi trường tại các cơ sở kinh doanh sản xuất tập trung; xử lý nghiêm tổ chức, cá nhân, các cơ sở vi phạm theo Nghị định số 155/2016/NĐ-CP ngày 18/11/2016 của Chính phủ quy định về xử phạt hành chính trong lĩnh vực bảo vệ môi trường; tập trung giải quyết dứt điểm những vấn đề tồn tại về ô nhiễm môi trường gây bức xúc trong cộng đồng./.
